Rys historyczny Kurkowych Bractw Strzeleckich.
Z dziejami polskich miast nierozerwalnie związane są bogate, wielowiekowe tradycje bractw strzeleckich. Najstarsze bractwa, takie jak w Świdnicy, Krakowie, czy w Poznaniu, powstały już w połowie XIII w.
Z upływem lat zmieniał się charakter ich działalności. Niemniej formy podstawowej działalności i społeczne funkcje bractw kurkowych, chociaż z konieczności uwspółcześnione, w ogólnym zarysie przetrwały niezmienione.
Wykorzystując szerokie możliwości, kształtowały tradycyjne postawy patriotyczne, preferowały aktywność społecznikowską na rzecz lokalnych środowisk, w codziennej działalności czytelne były chrześcijańskie tradycje. Nie stronili równocześnie bracia kurkowi od bogatego życia towarzyskiego, uroczystości tradycyjnie zamykały biesiady z nieodłącznymi szklanicami piwa brackiego.
Miarą atrakcyjności organizacji może być ilość bractw oraz mimo nie małych powinności stabilna liczba członków. Odrodzenie państwowości po I wojnie stworzyło przed bractwami wiele problemów prawnych i organizacyjnych. Próbą przezwyciężenia tych trudności była inicjatywa grupy działaczy bractwa poznańskiego, a zwłaszcza wybitnego propagatora strzeleckich tradycji Jana Łuczaka, powołania organizacji jednoczącej bractwa strzeleckie. 7 sierpnia 1922 r. w sali poznańskiego "Bazaru" spotkało się 133 delegatów w przeważającej mierze z terenu Wielkopolski i powołali Zjednoczenie Bractw Strzeleckich Zachodnich Ziem Polski, przyjmując równocześnie pierwszy statut. Nowo powstałe Zjednoczenie jako naczelny cel swej działalności przyjęło: "krzewienie tradycyjnego strzelectwa obywatelskiego, szerzenie idei bractw strzeleckich, budzenie świadomości poczucia obowiązków obywatelskich i państwowych względem Rzeczpospolitej Polskiej"...
Pierwszym prezesem został wybrany dr Zygmunt Głowacki. W 1923 r. w Poznaniu zwołano I kongres połączony ze zjazdem delegatów, w którym oprócz delegatów Bractwa z Poznania licznie uczestniczyli delegaci z Bractw Wielkopolski i Śląska. Przyjęto również wzór odznaki Krzyża Zjednoczenia, który jest używany przez nas do dziś.
1926 r. na IV Zjeździe Delegatów w Żorach poświęcono sztandar Zjednoczenia i podjęto uchwalę o rozpoczęciu wydawania miesięcznika "Proporzec”. Kolejny V Kongres Zjednoczenia, zwołany w następnym roku do Grudziądza, po długiej i ożywianej dyskusji przyjął obecnie obowiązującą nazwę: Zjednoczenie Kurkowych Bractw Strzeleckich Rzeczypospolitej Polskiej. Bractwa o średniowiecznym rodowodzie coraz częściej zaczęły używać nazwy "kurkowe". Na kongresie grudziądzkim zatwierdzono i przyjęto klejnot króla Zjednoczenia, ufundowany przez Józefa Lipińskiego z Mikołowa. Znacznym sukcesem zarządu był akces do Zjednoczenia Krakowskiego Towarzystwa Strzeleckiego, co pozwoliło na utworzenie Okręgu Krakowskiego oraz na coraz bliższe kontakty z Mieszczańskim Towarzystwem Strzeleckim ze Lwowa.
W 1929 r. nowym prezesem Zjednoczenia został inicjator jego powołania Jan Łuczak. Na zorganizowanym w tym samym roku Kongresie w Poznaniu przyjęto Hymn Zjednoczenia na melodię „Marsz strzelców” z 1863 r., który towarzyszy nam po dzień dzisiejszy.
W latach 1930-1931 ukształtowała się struktura okręgowa, w 11 okręgach skupionych były 132 bractwa, liczące łącznie ok. 8.000 członków. Z ogólnej liczby 50 bractw działało na terenie 4 okręgów wielkopolskich, zaś Poznań był niekwestionowanym centrum. W 1931 r. nowym prezesem Zjednoczenia wybrano Aleksandra Ratajczaka, zaś po jego nagłej śmierci, jeszcze w tym samym roku, prezesem został Stanisław Maciejewski.
W 1934 r. do Zjednoczenia przyjęto Związek Polskich Towarzystw Strzeleckich z Francji. Ogromnym sukcesem okazał się ostatni z przedwojennych kongresów, zorganizowany w 1936 r. w Gdyni. Kongres wypadł imponująco. Mimo znaczących odległości na zbiórce przed siedzibą Komisariatu Rządu stanęło 856 braci reprezentujących 89 bractw, nad ich głowami łopotały 63 sztandary. Około 300 uczestników dojechało w późniejszym terminie. W obliczu rosnącego zagrożenia ze strony III Rzeszy, symboliczny wymiar miały zaślubiny polskich bractw strzeleckich z Bałtykiem.
Próbując dokonać bilansu tamtych lat trzeba dostrzegać, że powołanie Zjednoczenia dawało możliwość upowszechnienia nowych form współzawodnictwa w skali kraju i okręgów, co wydatnie podnosiło rangę strzeleckiego sukcesu. Zjednoczenie doprowadziło do przywrócenia polskiego oblicza ruch poprzez powrót do polskich tradycji i zwyczajów. Zyskało wysoką rangę i uznanie, a jego miarą były bezpośrednie kontakty z Prezydentem RP i Prymasem. W chwili stworzenia ekonomicznych i organizacyjnych podstaw umożliwiających dalszy rozwój dziejowy, najboleśniej dotknął nasz ruch kataklizm II wojny światowej.
Druga wojna światowa przerwała na kilka dziesięcioleci rozwój tradycji bractw strzeleckich w Polsce. W pierwszych lalach po jej zakończeniu ówczesne komunistyczne władze zakazały działalności bractw strzeleckich podobnie jak większości stowarzyszeń. Rozproszeniu i częściowemu zniszczeniu uległa spuścizna historyczna i materialna strzeleckich organizacji, wydawało się, że nieliczne okruchy da się ocalić jedynie na kartach książek i w muzealnych salach.
Kasiek © 2013.